De vorige bijdrage eindigde met de woorden ‘Ondertussen realiseer ik me dat Douma’s woorden dateren uit 1989. Er is sindsdien veel gezegd en veel veranderd. In mijn leven zelfs meer dan 1900 jaar daarvoor’.
Er gebeurt na 1989 zoveel dat Douma in 2014 besluit zijn kerkgenootschap te verlaten[i]. In een interview met het RD reageert hij teleurgesteld op alle veranderingen binnen die kerk.[ii]
‘Eerst zwicht men voor de tegenwoordige wereld, vervolgens probeert men die wending theologisch goed te praten. Ik weet ook in mijn persoonlijk leven hoe groot de verzoeking kan zijn om water bij de wijn te doen, maar wie Christus wil navolgen, moet beseffen dat dit volgen ook kruisdragen betekent. Door de ontwikkelingen ging ik me steeds meer een vreemde voelen in de kerk waarin ik opgroeide en meer dan 25 jaar als docent heb gewerkt.’.
‘Het vergoelijken van het afwijken van de gereformeerde confessie, het in de praktijk aanvaarden van ongehuwd samenwonen en homoseksueel verkeer, de steeds luidere roep om toelating van vrouwen tot de kerkelijke ambten, de afbrokkeling van het onderwijs in de christelijke leer in de middagdiensten en de liturgische veranderingen. De psalmen, hét liedboek van de christelijke gemeente, worden meer en meer verdrongen door oppervlakkige evangelische opwekkingsliederen, met meer aandacht voor het individuele geloof dan voor de beleving van het verbond met God, waarvan de psalmen getuigen.’
Er spreekt verdriet uit de woorden. Met het schrijven van de Ethische Bezinning[iii] wilde hij ongetwijfeld de gemeente en gemeenteleden dienen bij het leven voor Gods aangezicht.
Hij heeft er zijn leven aan gewijd.
De praktijk bleek echter weerbarstig. Er worden soms – zeker als het gaat om homoseksualiteit – andere keuzes gemaakt.
Na 1989 verschijnen tal van boeken met visies op homoseksualiteit.[iv]
De polemiek rondom homoseksualiteit zelf wordt uitgebreid met allerlei letters. Er wordt gesproken over eenLhbtqia+ gemeenschap. Ik denk dat veel gemeenteleden niet weten eens waar de letters precies voor staan. Laat staan de plus.[v]
In Utrecht krijg ik – zo’n 20 jaar na Douma – les uit o.a. Ethiek Onderweg[vi] van Gerrit De Kruijf.
In Ethiek Onderweg geeft De Kruijf acht adviezen voor christenen van nu.
1. Vier de zondag
2. Ga niet op in je werk
3. Strijd voor gerechtigheid
4. Geniet het leven
5. Vertrouw het gebruik van geweld toe aan de overheid
6. Aanvaard verschillen in moraal
7. Blijf trouw aan wie je trouw beloofd hebt
8. Dank God voor het leven.
Bij het zevende advies ‘Blijf trouw aan wie je trouw beloofd hebt’ brengt hij homoseksualiteit ter sprake.
In de inleiding van het zevende hoofdstuk schrijft hij: ‘Wie elkaar zo liefhebben dat ze elkaar trouw beloven, doen dat voor heel het leven, door alles heen, ook door ontrouw. Trouw beloven doe je juist om samen door het dal te komen. Het gaat om dat vasthouden van elkaar tot de dood. In dit licht is het verschil tussen hetero- en homoseksualiteit niet van belang’.[vii]
Even verderop: ‘Sommigen ontdekken dat zij homoseksueel zijn. Dat is een afwijking van de meest voor de hand liggende vorm van seksuele omgang. Maar daarom is er nog niets mis mee in ethisch opzicht. Homoseksuelen doen niet iets dat tegen hun natuur ingaat, zij volgen hun natuur en kunnen hun leven als gave ervaren. In de christelijke traditie is homoseksueel gedrag als belediging van de Schepper aangemerkt. Op dit punt moeten we een wending in de traditie aanbrengen. Als we erkennen dat homoseksuele beleving tot op het bot kan gaan, en we elk mens willen aanmoedigen zijn of haar leven als gave van God te aanvaarden, dan is er geen reden de homoseksueel daartoe niet aan te moedigen. Wat betreft de beleving van identiteit en roeping, de vraag van alleen leven of samen, staan homoseksuelen voor dezelfde keuzes als heteroseksuelen.
Er zijn ook andere afwijkende en toch als natuurlijk ervaren seksuele oriëntaties, van volwassenen op kinderen bij voorbeeld. Omdat daarmee aan jezelf en / of aan anderen schade wordt berokkend, is het niet goed daaraan toe te geven.’.[viii]
‘Slechte seks, dat wil zeggen seks die jezelf en anderen geestelijk en lichamelijk beschadigt, is in de bijbel uit den boze: incest, pedofilie, bestialiteit, necrofilie en verkrachting’.[ix]
Ik merk op Hydepark, waar ik ingedeeld ben bij voltijds-studenten van de PThU – lees jonge aanstaande predikanten – dat zij mijn aarzelingen bij wat De Kruijf zegt niet helemaal begrijpen. Douma begrijpen ze al helemaal niet. Ik voel me oud, dom.
Ondertussen spreekt Ethiek Onderweg wel aan, omdat het openingen en handvatten biedt voor gesprek. Het is niet dichtgetimmerd van ‘Zo is het en niet anders. Je moet en je zal en anders zwaait er wat…’.
De Kruijf schrijft: ‘Geloven is toekomstgericht leven, zoals pelgrims doen. Ergens in geloven is hopen dat wat je niet ziet maar gelooft, realiteit zal worden – en dan de dingen gaan doen die daarbij passen.’[x]
Vandaag valt mijn oog na al die jaren voor het eerst op een citaat voorin het boek. Het veroorzaakt zowaar een glimlach op mijn gezicht…
‘Hij bleef staan bij de etalage van een boekhandel en keek naar binnen. God in de hemel, wat een boel boeken, en toch niet één die je kon vertellen hoe je moest leven! Zoveel advies en toch niet de geringste tastbare hulp voor iemand die geestelijk en emotioneel vastgelopen was!’
Isaac Bashevis Singer
[i] De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv) vormden tot en met 30 april 2023 een Nederlands kerkgenootschap binnen het gereformeerd protestantisme. Ze ontstond ontstond door de zogeheten Vrijmaking in 1944 uit de Gereformeerde Kerken in Nederland. Op 1 mei 2023 fuseerde de kerk met de Nederlands Gereformeerde Kerken tot de Nederlandse Gereformeerde Kerken.
[ii] Zie https://www.rd.nl/artikel/795905-het-bewogen-leven-van-dr-jochem-douma, d.d. 2025-01-25.
[iii] Zie https://www.boekwinkeltjes.nl/su/?qs=douma&qt=ethische+bezinning&qo=&zip=&dist=0&lang=&tl=&img=0&shfee=0&oud=0&t=1&n=1&prijsvan=0.00&prijstot=, d.d. 2025-01-25.
[iv] Zie bijvoorbeeld https://www.boekhandelsmit.nl/relaties-en-christelijke-opvoeding/homoseksualiteit/, d.d. 2025-01-25.
[v] Lhbtqia+ staat voor lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, intersekse, queer en aseksueel. De + staat voor alle andere vormen die niet heteroseksueel en cisgender zijn.
[vi] Gerrit De Kruijf, Ethiek onderweg. Acht adviezen, Zoetermeer: Uitgeverij Meinema, 2008. Het boek is een concretisering van Waakzaam en nuchter. Over christelijke ethiek in een democratie, Baarn: Ten Have, uit 1994 waarin hij betoogt dat kerk en theologie in een democratische samenleving ‘dubbel’ moeten denken: eenmaal vanuit het eigen geloof en dan nog eens ‘vanuit de uitwisseling van argumenten in het maatschappelijke discours’. Kerkelijke getuigenissen moeten niet direct onvertaald in allerlei maatschappelijke debatten worden ingebracht.
[vii] De Kruijf, a.w., 108.
[viii] De Kruijf, a.w., 111.
[ix] De Kruijf, a.w., 115.
[x] De Kruijf, a.w., 13.
Vreeswijk, Kerkgeschiedenis en andere zaken 
1 gedachte over “Ethiek Onderweg”