Straf? We vieren Pasen!

We leven in de zogenaamde ‘lijdenstijd’^[i]. Dat is de tijd voor Pasen waarin we denken aan het lijden van Jezus. Rooms-Katholieken noemen het de vastentijd of de 40-dagen tijd. Dit jaar denk ik in de lijdenstijd ook aan mijn eigen lijden. Eigenlijk wil je er niet aan denken, maar je doet het toch: ‘Is dit infarct een ingrijpen van God?’. Of erger ‘…een straf van God?’. 

In de Bijbel hebben zonde en ziekte meer met elkaar te maken dan je voor lief zou willen nemen. In ieder geval moeten zonden aan God beleden worden. Denk aan Psalm 32: ‘Toen ik zweeg, teerden mijn beenderen weg, onder mijn jammerklachten, de hele dag. Want dag en nacht drukte Uw hand zwaar op mij, mijn levensvocht veranderde in een zomerse droogte. Sela Mijn zonde maakte ik U bekend, mijn ongerechtigheid bedekte ik niet. Ik zei: Ik zal mijn overtredingen belijden voor de HEERE’.
Hetzelfde zie je in Psalm 51. De Psalm die David maakt nadat een profeet hem geconfronteerd heeft met zijn gedrag, zijn daden: ‘’k Erken mijn schuld, die U tot straf bewoog; Uw doen is rein, Uw vonnis gans rechtvaardig’. De woorden ploppen na het infarct omhoog. Wat er eenmaal inzit…

‘Valt er iets te belijden? Iets op te biechten?’ vraag ik mezelf af.  Een bevriende vrouwelijke predikant stelt tijdens een bezoek ziekenzalving voor. De apostel Jakobus schrijft immers: ‘Is iemand onder u ziek? Laat hij dan de ouderlingen van de gemeente bij zich roepen en laten die voor hem bidden en hem met olie zalven in de Naam van de Heere. En het gelovige gebed zal de zieke behouden en de Heere zal hem weer oprichten. En als hij zonden gedaan heeft, zal hem dat vergeven worden. Belijd elkaar de overtredingen en bid voor elkaar, opdat u gezond wordt. Een krachtig gebed van een rechtvaardige brengt veel tot stand’.

Ooit hebben we dit in het Sophia -ziekenhuis ook gedaan. De situatie was toen veel ingrijpender dan nu. Maar nu? Er zijn in de afgelopen maanden en jaren genoeg dingen gebeurd waarvan ik achteraf dacht ‘Dat was niet goed.  Dat had anders gemoeten’. Maar er zijn ook dingen waarvan ik absoluut geen spijt heb. Sterker, die ik zo weer zou doen, hoe boos vrome godsdienstige mensen ook worden. Eigenlijk merk ik bij mezelf meer boosheid op anderen dan op mezelf. Da’s ook niet goed. Zonde.

‘Is dit infarct een ingrijpen van God?’. Of erger ‘…een straf van God?’. Ik heb dit soort vragen eigenlijk nooit bij anderen. Bij geen zieke in de gemeente denk ik: ‘Dat zal wel een straf van God zijn’. Integendeel. Ook in de Hoogstraat denk ik bij niemand: ‘Die zal wel gezondigd hebben’. Ooit vroegen nota bene de discipelen aan Jezus: ‘Rabbi, wie heeft er gezondigd, hij of zijn ouders…?’.^[ii] Jezus wijst noch de blindgeboren man, noch zijn ouders aan als ‘schuldige’ of ‘zondige’, maar antwoordt: ‘Hij heeft niet gezondigd en zijn ouders ook niet, maar dit is gebeurd, opdat de werken van God in hem geopenbaard zouden worden.’^[iii]

‘Is dit infarct een ingrijpen van God?’. Of erger ‘…een straf van God?’. 

In 2001 heb ik veel gehad aan een boekje^[iv] van Gijsbert van den Brink. Het werkje is tegenwoordig gewoon op het internet te vinden. Het helpt me, zoals het toen hielp. Net als de boeken van Wiesel, Troost en Korpel.

Het boekje van Van den Brink gaat over het trillemma van het kwaad:

1. God is almachtig.
2. God is volmaakt goed (c.q. liefdevol).
3. Er is kwaad in de wereld.

Om maar met de deur in huis te vallen: Wie in de Hoogstraat rondloopt of -rijdt (3.) zal vragen hebben over of (1.) Gods almacht, of over (2.) Gods liefde. Wie verlamde mensen in een zwembad getakeld ziet worden of verlamden op hun buik – met een riem vastgesnoerd – op hun bed liggend voorbij ziet rijden, krijgt genoemde drie stellingen in zijn of haar hoofd niet bij elkaar. Alles komt in verzet. Allereerst omdat je het kwaad en de ellende die je ziet niet kunt rijmen met Gods liefde. Je bent dus geneigd te denken: ‘God heeft hier niks mee te maken’. ‘God staat hier helemaal buiten’. ‘Hij is niet de oorzaak van al dat leed’. Sterker, je denkt: ‘Hij vindt het minstens even erg als ik. Zeer waarschijnlijk nog veel erger dan ik!’. 

Tegelijkertijd denk je: ‘Gelukkig kan Hij de kracht geven en geeft Hij de kracht om door te gaan’. Maar voor je het weet, zeg je eigenlijk dat God ten diepste ook niets kan doen aan alle ellende in de Hoogstraat. ‘Hij zou het ook wel anders willen, maar ja…’. En plots begrijp je het succes van Marcion in de tweede eeuw^[v]. En het gemopper van Coornhert en de Remonstranten op de Gereformeerden.

Maar als God hier niks mee te maken heeft, is hij dan wel almachtig? ‘Is er iets dat machtiger is dan Hij?’. ‘Kan en mag ik erop vertrouwen dat Hij alle dingen – inclusief mijn leven – in Zijn hand houdt?’ Anders gezegd: Loog ik, sprak ik onwaarheid toen ik vanaf een kansel zei: ‘Mijn houvast, Hij houdt vast’. 

Tegelijkertijd lieg ik, doe ik de Waarheid geweld aan als ik zeg: ‘God wil alle ellende hier in de Hoogstraat’. Ik kan me goed voorstellen dat mensen dan zouden zeggen: ‘Houd die God maar lekker voor jezelf. Ik doe het wel zonder’.  

Op de gang van de Hoogstraat hangt een foto en een gedicht van Huub van der Lubbe. Ooit antwoordde hij in een moeilijke periode op de vraag ‘Hoe gaat het?’: ‘Kut en verder alles kloten’. Dat is geen domineestaal, maar je kunt je er wel in herkennen. Met De Dijk zong hij ‘Wanhoop niet’. Het eerste couplet daarvan, maar vooral het refrein plopte naast de oude Psalmen ook op in m’n hoofd. ‘Hoe dat nu zit / daar kom je nooit achter / voor je gevoel tot je nek in de shit / je komt er niet uit / het lijkt niet te mogen / je wil alles liever / alles liever dan dit / maar ik zeg / wanhoop niet – wanhoop niet / straks is het allemaal weer anders / en misschien wel beter dan ooit / dus wanhoop niet – wanhoop nooit’.

Om een te lang verhaal kort te maken: Ik geloof dat God (1) almachtig is en ik geloof dat God (2) liefde is. En ik zie en ervaar (3) het kwaad. Kwaad dat bijna net zo oud is, als deze wereld zelf. Ik kom dan ook uit bij een oud verhaal. Een verhaal waarin ‘666’ verdeeldheid en twijfel zaait, verleidt en uiteindelijk zorgt voor dood en verderf. Dáár ligt volgens mij de oorzaak van alle ellende die je in de Hoogstraat ziet. 

Maar gelukkig is dat niet het laatste. Anders zou ik heel hard ‘wanhoop wel’ roepen. Wij vierden Kerst^[vi] en zullen Pasen gaan vieren. Dat doen we trouwens al eeuwen elke zondag: Jezus leeft! De schuld is verzoend. Jezus overwon de dood! Hij is sterker dan al het kwaad. Anders gezegd: Hij is sterker dan de Kwade. Pasen is niet in eerste instantie het feest van de lente of de Paashaas, maar het feest van de Opstanding. Pasen maakt duidelijk: ziekte en dood zijn overwonnen. Al schreeuwen  dood, ziekte en verlamming nog het tegendeel: ‘Jezus leeft! De Kwade is verslagen. Zonde en ziekte hebben niet het laatste woord!’ 

Ik zou dus zeggen: ‘In de Hoogstraat moet je juist Pasen vieren’. Al voelt het als ‘tegen de klippen op’. Nochtans, en toch: ‘Jezus leeft!’

 God zag en ziet dat de zonde en zonden dood en verderf brengen. Hij zag en ziet het kwaad, de tranen, de moeite en het verdriet. Ook in de Hoogstraat. Daarom zond God uit liefde Zijn Zoon. Die werd geboren in een stal. Liep rond, leefde en leerde op aarde. En wat gebeurde er? De Zoon werd gevangen en gedood. Een profeet zegt eeuwen daarvoor al: ‘Voorwaar, onze ziekten heeft Híj op Zich genomen, onze smarten heeft Hij gedragen. Wíj hielden Hem echter voor een geplaagde, door God geslagen en verdrukt. Maar Hij is om onze overtredingen verwond, om onze ongerechtigheden verbrijzeld. De straf die ons de vrede aanbrengt, was op Hem, en door Zijn striemen is er voor ons genezing gekomen’.

De oorzaak van alle ellende, de zonde, wordt op Goede Vrijdag bij de wortel aangepakt. En het werd en wordt Pasen. Het graf is open. De Eerste is er al uit. Straks gaan al die graven, ook in Utrecht, open. De garantie? Jezus leeft!
Nog even en dan komt Hij en wist Hij alle tranen van de ogen. 

Als die vragen ‘Is dit infarct een ingrijpen van God?’.  ‘Is dit infarct een straf van God?’ weer bij mij naar boven komen, dan zeg ik dus: ‘Nee, mijn straf is door Hem gedragen… Hij voor mij! Nog even… We gaan Pasen vieren!’

---

^[i] In de tijd van de Reformatie koos men voor zeven lijdenszondagen en werd gebroken met de vastentijd, of 40-dagentijd. In deze zeven weken lag de nadruk niet op vasten en boete doen, maar op de verkondiging van het lijdensevangelie. Niet op war ‘wij moeten’, maar op wat ‘Hij doet’. Waarschijnlijk koos men voor zeven zondagen, omdat er dan geen carnaval gevierd kon worden. Carnaval wordt immers voor de veertigdagentijd die begint met as-woensdag gevierd. 

^[ii] Zie Joh. 9:2 (HSV).

^[iii] Zie Joh. 9:4 (HSV).

^[iv] Zie https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2732614/view, d.d. 2024-02-28.

^[v] Zie https://hervormdvreeswijkcollege.home.blog/2024/02/06/avond-5-dr-wim-dekker-god-de-schepper-is-ook-mijn-vader-u-die-mij-geschapen-hebt/, d.d. 2024-02-28.

^[vi] Ook in de Hoogstraat. Zie https://glismeijer.com/2024/01/28/kerst-in-de-hoogstraat/, d.d. 2024-03-04.