Dordt in context

Sommige boeken kunnen je het gevoel geven – of is het een feit – dat je eigenlijk maar weinig weet. De afgelopen dagen las ik “Dordt in context. Gereformeerde accenten in katholieke theologie”van Dr. Gijsbert van den Brink. Het boekje lag al een tijdje op mijn bureau en daarom mocht het als goedmakertje mee op vakantie. 

Dat het een tijdje op mijn bureau lag heeft ook te maken met het feit dat ik dacht wel zo’n beetje te weten wat er in het boekje gezegd zou worden. Eerder spelde ik al Graafland (Van Calvijn tot Barth), Verboom (De belijdenis van een gebroken kerk), Den Boer (Om ’t eeuwig welbehagen), Verduin (De Lofzang uit Dordt) en Tukker (Van eeuwigheid tot amen). Daarbij las ik de afgelopen jaren diverse pamfletten van Coornhert en Castellio en de gereformeerde reacties daarop en daardoor denk je dat – een tikje hoogmoedig – dat je alles zo ongeveer weet.

Al lezend in “Dordt in context”bleek het tegendeel. Het boekje is een absolute aanrader.  Eigenlijk onbegrijpelijk dat het in de pers veel minder aandacht gekregen heeft dan “En de aarde bracht voort”.
Het boekje kwam uit in het kader van 400 jaar Dordtse Leerregels en is een bewerking van colleges die ooit in Leiden gehouden zijn, waar Gijsbert destijds namens de Gereformeerde Bond de leerstoel van het gereformeerde protestantisme bekleedde.

De (meer-)waarde van het boekje zit hem wat mij betreft met name in de hoofdstukken twee, zes, zeven en acht.
In hoofdstuk 2 maakt Gijsbert inzichtelijk dat de discussie over de predestinatie (voorbeschikking) niet begonnen is bij Arminius en Gomarus, of remonstranten en contraremonstranten. Al in de Vroege Kerk werd gesproken over de voorwetenschap van God, dus over de vraag of Hij van tevoren weet wie gaan geloven en wie niet, als ook over de vraag of de wil vrij is of niet. Zaken als verkiezing, genade, vrijheid, wedergeboorte en volharding zijn vanaf het begin van de kerkgeschiedenis aan de orde. Augustinus (354-390) is degene die in de “strijd” met Pelagius de boel op scherp zet. Als geloven een keuze van de mens is, dan wordt iemand zalig omdat hij gelooft en is zalig worden geen zaak meer van louter genade.
De Dordtse Leeregels volgen dus de lijn van Augustinus. Anders gezegd: de gereformeerden van de 16^een 17^eeeuw staan in de katholieke traditie. Om dit te benadrukken zijn er ook buitenlanders op de Dordtse Synode. Gereformeerd is vanaf het begin katholiek, niet Rooms.

Ten tweede is de katholieke parallel, namelijk die van de Jansenisten (Oud-Katholieke Kerk) in hoofdstuk 6, uiterst boeiend. De Jansenisten sluiten aan bij Dordt, of beter bij Augustinus.

In hoofdstuk 7 gaat het om de vraag wat nu precies gereformeerd is. Gereformeerd zijn heeft meer met een habitus te maken, dan met vastomlijnde leerstellingen. Ecclesia reformata semper reformanda secundum verbum Dei: een gereformeerde kerk moet telkens hervormd worden overeenkomstig het Woord van God (o.a. Hoornbeeck, Van Lodenstein).

In hoofdstuk 8 tenslotte worden verkiezing en verwerping vanuit de Bijbel besproken, waarbij expliciet naar Romeinen 9 wordt gekeken. 
Het sterke aan dit hoofdstuk is dat duidelijk wordt gemaakt dat de DL domweg Romeinen 9 volgen. God is vrij en de volstrekt Andere, wat betekent dat Hij niet in het verlengde ligt van ons denken. Hij is de Pottenbakker, wij de klei.

Wat ik me tijdens het lezen afvroeg, is of de Dordtse Leerregels ook nu nog “communiceren”. Met het oog op het laatste hoofdstuk zou je kunnen zeggen dat velen zichzelf de Pottenbakker vinden en God de klei. We maken Hem naar ons beeld en daarom zijn er ook tal van mensen die in een programma als “Adieu God” domweg zeggen God na hun sterven ter verantwoording te roepen. “Zo, ik heb nog een appeltje met U te schillen. Waarom is…”Ik denk dat daar weinig van terecht zal komen. 
Verder lijkt mij de radicaliteit van de genade uiterst actueel. God kiest voor hen die er buiten vallen, die niet in tel zijn, de prutsers…