Preek over Psalm 123 (heilig Avondmaal) gehouden op 19 juli 2020 in de Dorpskerk van Vreeswijk-Nieuwegein.
Gemeente van onze Heere Jezus Christus,
Vorige week preekte dominee de Pater over Psalm 121. Ik vond dat een mooi idee. Een reispsalm zo aan het begin van de vakantie.
Daarom lezen we er vanmorgen nog één: Psalm 123.
U weet wellicht – al was het via het weekbericht – dat de Psalmen 121 tot en met 134 de zogenaamde ‘reispsalmen’ zijn.
Liederen die werden gezongen tijdens de reis naar Jeruzalem bij de grote feesten[i].
Een reis naar Jeruzalem maken wij niet met elkaar, maar het is in deze tijd wel mooi om een reispsalm te lezen. Natuurlijk met een knipoog naar onze vakantiereizen, maar vooral om het besef levend te houden dat ons hele leven een reis is.
Voor mij betekent de vakantietijd ook altijd tijd en rust vinden om na te denken over mijn reistijd.
Dat betekent dat vakantie niet alleen tijd is om te niksen, ook dat, maar ook om te reflecteren. Hoe was het jaar. Waar ben je dankbaar voor? Waar moet je voor gaan bidden? Wat moet volgend seizoen echt anders, enzovoorts.
U herkent dat wellicht wel.
Nu is het dat Psalm 123 in het Psalmboek bij de ‘reispsalmen’ staat, maar ik denk dat de meesten dat er niet direct uit zouden halen, als er niet boven stond “Een pelgrimslied”.
Alhoewel.
Net als in Psalm 121 wordt ook hier opgekeken, de ogen opgeslagen. Alleen hier niet naar de bergen, maar rechtstreeks naar de hemel. Preciezer: naar Hem die in de hemel zit.[ii]
Wie daar dan zit, dat wordt in vers 1 nog niet vermeld.
Dat volgt in vers 2.
Daar wordt ook duidelijk hoe de pelgrim kijkt naar Hem die in de hemel zit.
Zie, zoals de ogen van dienaren
gericht zijn op de hand van hun heren
en zoals de ogen van een dienares
gericht zijn op de hand van haar meesteres,
zo zijn onze ogen gericht op de HEERE, onze God,
totdat Hij ons genadig is.
Hier wordt het beeld gebruikt dat destijds, voor de eerste lezers en zangers, pelgrims bekend was.
Wij moeten oppassen dat we het beeld niet te negatief benaderen.
Niet denken aan slaven of slavinnen die angstig met kapotgeslagen ruggen naar de slaande hand van de meester of meesteres kijken. “Genade, genade. Niet nog meer zweepslagen”.
Nee, het beeld tekent de totale afhankelijkheid van de dienstknecht tot de meester.
Ook in het Nieuwe Testament gebruikt Paulus dit beeld, als hij zegt dat hij een slaaf is van Jezus Christus.[iii] Trouwens Simeon, Jakobus, Petrus, Judas en Johannes zeggen van zichzelf hetzelfde. Wij zijn “slaven”, onderworpen aan Jezus Christus.
Hier in de Psalm zijn de ogen helemaal gericht op de HEERE.
“Onze God” wordt erbij gezegd.
Niet een of ander machtig verheven Opperwezen; maar de HEERE onze God.
Van Hem is alle verwachting.
Zelf moest ik bij het beeld denken aan een hond en aan Kohlbrugge en zijn boekje bij de Heidelbergse Catechismus.
Hij vraagt daarin namelijk: “Wat is het dankbaarste schepsel Gods?” Het antwoord luidt: “de hond”.
Daarna wordt gevraagd: “Waarin zal dan uw dankbaarheid bestaan?”.
Het antwoord: “Daarin, dat ik bij de genade blijf, zoals de hond bij zijn meester, en mij altijd weer opnieuw tot deze genade begeef om genade, en dus bij de verlossing, waarmee ik om niet verlost ben, blijf en volhard. De hond kruipt juist dan het meest naar zijn meester toe, wanneer hij slagen van hem krijgt”.[iv]
Nu ja, dacht in bij het laatste, als God slaat, dan zijn dat de slagen van de Beeldhouder. Slagen van de Heelmeester.
Maar onthoud vooral dat beeld van de hond.
Zoals een hond naar zijn meester kijkt. Totaal afhankelijk, verwachtingsvol, hoopvol. Hij kan niet wachten als zijn baas met de riem komt.
Ja, niet omdat hij denkt dat hij slaag krijgt.
Nee, hij houdt van zijn baas en denkt als hij de riem ziet: “Hoi, hoi, kwispel, kwispel, ik word uitgelaten”.
Mooi beeld.
Op een andere plaats vermeldt Kohlbrugge dat van de zeshonderdduizend mannen die uit Egypte vertrokken, er maar twee in Kanaän, in het beloofde land kwamen.
En dan vraagt hij: “Wie waren die twee?”.
Het antwoord is: “Jozua en Kaleb”.
“Wat betekenen deze namen in het Hollands?”.
Het antwoord: “een zaligmaker en een hond”.
Hoe kom ik dus in het beloofde land? Door als een hond bij de Zaligmaker te blijven. Als Kaleb dicht bij Jozua te blijven…
Vers 3 en 4 tonen de situatie van het volk.
In vers 3 wordt tweemaal een SOS uitgezonden. Save our souls.
Wees ons genadig, HEERE, wees ons genadig.
Waarom?
want wij zijn meer dan verzadigd met verachting.
En ook dat wordt herhaald.
Onze ziel is meer dan verzadigd
van de spot van de zorgelozen,
de verachting van de hoogmoedigen
De spot van zorgelozen…
De verachting van hoogmoedigen.
Herkennen we dat?
De vraag “Heere, grijp toch alstUblieft in!” wel.
U kunt het toch ook niet aanzien?
HEERE, grijp in!
De verdrukking, alle ellende…
Vorige week hoorden we nog uit Psalm 121
4Zie, de Bewaarder van Israël
zal niet sluimeren of slapen.
Maar soms lijkt het wel alsof God slaapt.
Dat Hij bij wijze van spreken even de andere kant op kijkt.
Of het aanziet en niet ingrijpt!
Israël heeft dat ook uitgeschreeuwd, de eeuwen door.
Denk alleen al aan de Shoa.
In de kampen zullen ze ook Psalm 44 voor Zijn voeten geworpen hebben.
U zou die Psalm de komende week eens door moeten lezen.
Daar wordt het uitgeschreeuwd:
24Word wakker! Waarom zou U slapen, Heere?
Ontwaak! Verstoot ons niet voor altijd.
25Waarom zou U Uw aangezicht verbergen,
onze ellende en onze onderdrukking vergeten?
26Want onze ziel ligt neergebukt in het stof;
onze buik kleeft aan de aarde.
27Sta op, ons te hulp,
verlos ons omwille van Uw goedertierenheid.
Dat is Uw verbondstrouw.
Is 1948 voor Israël het antwoord?
En hoe zit dat bij ons?
Hoeveel ellende en verdriet kom ik in de gemeente ook niet tegen.
Hoeveel aangrijpende verhalen.
En dan deze Psalm zonder “happy end”.
Weet u wat ik doe bij de Psalmen?
Ze betrekken op Jezus.
Als er Eén is die geleden heeft onder de spot van de zorgelozen, dan Hij.
Als er Eén is die geleden heeft onder de verachting van de hoogmoedigen, dan Hij.
Het is geen antwoord op alle vragen.
Wel een handwoord, omdat Hij de wortel van alle ellende, de zonde aanpakt bij de wortel, door te sterven een kruis.
Hij weet wat u doormaakt, als u midden in de penarie zit.
Hij weet wat u voelt, als u denkt “God slaapt zeker…”
Hij weet van U!
En Hij zegt: blijf nou dicht bij Mij.
Het brengt ons op Golgotha.
Waar Hij wordt verlaten, zodat wij nooit meer verlaten zullen worden.
Hij laat het vanmorgen zien.
Wat?
Ik word gebonden – om u, om jou te bevrijden.
Ik word ter dood veroordeeld, ja, tot de dood aan het kruis – om om u, om jou vrij te spreken.
Ik kom in de allerdiepste ellende en eenzaamheid, opdat u, jij door God aangenomen en nooit meer door Hem verlaten zult worden.
Vanmorgen zegt Hij: “Mijn lichaam, mijn bloed voor jou!”
Neem, eet, gedenk en geloof.
Drink uit de beker, gedenk en geloof.
Totdat!
Totdat Hij ons genadig is?
Nee, Hij is ons toch genadig.
Totdat. Wij gedenken de dood van onze Heere.
Totdat Hij komt.
Amen.
[i] Zie o.a. Lev. 23. Pesach (Pasen), Shavoeot = Wekenfeest (Pinksterfeest) en Soekot (Loofhuttenfeest). Het laatste feest omvat ook het Feest van de Bazuinen (Rosj Hasjana) en Grote Verzoendag (Jom Kippoer). Volgens sommige uitleggers vindt het Loofhuttenfeest zijn equivalent in ons Kerstfeest: God komt bij mensen wonen. Anderen zien de vervulling van het feest van de Bazuinen (1 Tisjrie, dat is de 1e van 7e maand), Grote Verzoendag (10 Tisjrie) en Loofhuttenfeest (15-21 Tisjrie) nog als toekomstig, samenhangend met de terugkeer van het volk Israël naar het beloofde land en de wederkomst van Jezus.
[ii] Vgl. Ps. 2:4; Ps. 115:3; Jes. 40:22,23.
[iii] δοῦλος. Zie Rom. 1:1, Gal. 1:10, Tit. 1:1. Jakobus (Jak. 1:1), Petrus (2 Pet. 2:1), Judas (Jud. 1:1) en Johannes (Op. 1:1) zeggen van zichzelf hetzelfde. In Kol. 4:2 noemt Paulus Epafras een δοῦλος. In 2 Tim. 2:24 zegt hij dat ze geen ruzie mogen (moeten) maken.
[iv] H.F. Kohlbrügge, Vragen en antwoorden tot opheldering van de Heidelbergschen Catechismus, Amersfoort: Echo, 1978, 154.
Vreeswijk, Kerkgeschiedenis en andere zaken 