Gods Vaderhand

Preek over Zondag 9 en Zondag 10 van de Heidelbergse Catechismus, gehouden op 10 oktober 2021 in de avonddienst in de Dorpskerk van Vreeswijk-Nieuwegein.

Gemeente van onze Heere Jezus Christus,

Vanavond lazen we Zondag 9 en 10.
Ik denk dat Zondag 10 de meest bekende is uit de Heidelbergse Catechismus.
Ik zou willen dat Zondag 1 dat was: “Wat is je houvast in leven en sterven? Dat Hij vasthoudt”.
Maar ik denk dat Zondag 10 bekender is, vanwege de kritiek op die Zondag in menig literair werk.

Zondag 10 schuurt.
Lokt tegenspraak uit.

Wekt ook woede op.

We hoorden namelijk “Niets gebeurt toevallig, maar vanuit Zijn Vaderlijke hand ontvangen wij alle dingen: 

– het groeien van bomen en planten 
– regen en droogte 
– vruchtbare en onvruchtbare jaren 
– eten en drinken 
– gezondheid en ziekte 
– rijkdom en armoede.”

Niets gebeurt toevallig, maar vanuit Zijn Vaderlijke hand ontvangen wij dus ook ziekte, zegt de Catechismus.

Daarom ook de uitspraak van Maarten ‘t Hart op het weekbericht.

In “Een vlucht regenwulpen” (1978) zegt hij, nadat hij twee ouderlingen de deur uitgewerkt heeft, die een bezoek brachten aan zijn aan keelkanker lijdende moeder:
“Terwijl ik zo buiten loop weet ik plotseling zeker, ja, met die onwrikbare zekerheid waarover calvinisten altijd praten, dat het Christendom bedrog is, ja, dat het hele leven een laaghartige leugen is, en dat ergens ver weg in het heelal nu god satanisch lacht om mijn verdriet, de god van zondag 10 die met vaderlijke hand mijn moeder een krankheid heeft doen toekomen, een voorsmaak van het lijden in de hel. Zo is god, de god van de Heidelbergse Catechismus, de god die mensen zo intens haat dat hij keelkanker voor ze heeft uitgevonden.”

Toen ik jong was, een jaar of 18, hoorde ik dat het heel erg was, wat Maarten schreef.
Blasfemisch. Godslasterlijk.
Maar toen al, voelde ik wel met hem mee.

Is dat nou onze God?

Geeft onze God mensen nu “keelkanker”?
Schenkt Hij nou dat met Zijn Vaderlijke hand?

Die vraag kun je natuurlijk uitbreiden.

Geeft onze God mensen nu darmkanker?
Geeft onze God nu prostaatkanker? 
Geeft onze God nu ALS?

Ga maar door.

En dan ook nog eens al die rampen.
De watersnoodramp van 1953…
Of de beelden van de tsunami in 2004.
Verschrikkelijk.

Of al die ellende van de verschrikkingen van oorlogen en terroristische aanslagen.
Al die dramatische gevolgen van natuurrampen, ze komen allemaal zo de huiskamer binnen.

Is dat nou de Vaderhand van God?

Je kunt je voorstellen dat mensen dan zeggen “Houd die God maar, ik doe het wel zonder…”

Twee weken geleden preekte ik in de jeugddienst over Job.
Vorige week, op de Israëlzondag, heb ik dat elders ook gedaan.
Daar ben ik – vanwege Israëlzondag – begonnen met citaten van Elie Wiesel, uit zijn boek Nacht, waarin hij zijn ervaringen in Auschwitz-Birkenau verhaald.

Verschrikkelijk.
Huiveringwekkend.

In de inleiding op het boek schrijft een christelijke auteur dat hij de Joodse jongen die zijn verhaal vertelde alleen maar huilend kon omarmen.
Niets zeggen, alleen maar huilend omarmen.

Zoals de vrienden van Job aan het begin van het boek ook deden.
Ook zij barstten uit in luid geweeklaag, scheurden hun kleren en wierpen stof omhoog over hun hoofd. 

Zeven dagen en zeven nachten bleven ze naast hem op de grond zitten zonder iets tegen hem te zeggen… (2:13).

Maar dan gaan ze praten…
Over het lijden, over het verband tussen zonde, zonden en lijden…
Ze gaan praten.

En dan gaat het fout…

En daarom dacht ik: “Moet ik vanavond eigenlijk wel praten?”
En dan ook nog wel over Zondag 10.

“Zondag 10 voedt op tot atheïsme” (E.J. Beker), zei een kerkelijk hoogleraar.
Een ander (K.J. Kraan) noemde Zondag 10 kortweg „een theologisch bedrijfsongeval.”

Kan ik dan niet beter zwijgen vanavond en Zondag 10 maar overslaan?

En toch, drong Zondag 10 zich de laatste weken op.
En daarom zwijg ik niet.
En leg ik ook Zondag 10 het zwijgen niet op.
Temeer omdat het in deze Zondag niet gaat om een filosofisch verhaal, maar om een geloofsgetuigenis.
Om een belijdenis van een gelovige.

Zullen we samen nog eens kijken naar de tekst?

Zondag 10 volgt op Zondag 9.

Wat is de kwestie?
Waar gaat het nu om?

Ten diepste om vragen als:
Is de Vader van onze Heere Jezus Christus ook onze Vader?
Zorgt Hij ook voor ons?
Is er wel leven na de dood? 
Komt dat Koninkrijk van Hem wel? 
Of wachten we op iets dat nooit komt?
Is er wel een God? Of is dat allemaal projectie?

Dat is hier allemaal aan de orde.

Kan ik, als ik ergens op bezoek ga, kan ik dan zeggen: “Dwars door alles heen, houd God je vast. Hij zorgt…”.
Kan ik, als ik een weduwe of weduwnaar bezoek, zeggen: “Je man, je vrouw is bij Christus en nog even, dan gaan de graven open!”

De Catechismus is begonnen met die voor ons bekende eerste vraag: 
Wat is je enige troost, je enige houvast zowel in het leven als in het sterven?

Het antwoord daarop is:
Dat ik niet van mezelf ben, maar van Jezus Christus.
Hij heeft met Zijn bloed voor mijn zonden betaald en mij uit de macht van de duivel verlost.
Hij bewaart mij, zodat zonder mijn Vader geen haar van mijn hoofd valt.
Alles wat Hij doet, is goed voor mij.
Hij verzekert mij door de Heilige Geest van het eeuwige leven en daarom wil ik Hem graag mijn leven lang dienen.

Daarna volgen de drie stukken: ellende, verlossing, dankbaarheid.

Zondag 2 tot en met 4 gaan dan over de ellende; dat ik niet ben zoals ik zou moeten zijn. 

Door de Wet van God ontdek ik, dat ik mijn doel mis.
Dat ik God wegduw of vervang door iets anders…

Het tweede deel, over onze verlossing, wordt behandeld in de Zondagen 5 tot en met 31.
Verlost word je door het geloof in Jezus Christus.

Geloven is “zeker weten” en “vast vertrouwen” (v&a 21).
Wat je gelooft, dus de inhoud van het geloof wordt dan besproken met behulp van de Apostolische Geloofsbelijdenis.

Geloven rijmt op beloven.

Daarom worden opgeroepen Gods beloften te geloven.
Of zoals antwoord 22 het zegt:
Al wat ons in het Evangelie beloofd wordt, hetwelk ons de Artikelen van ons algemeen en ongetwijfeld Christelijk geloof in een hoofdsom leren. (v&a 22).

Vanaf Zondag 9 wordt dan die geloofsbelijdenis besproken.
In Zondag 9 wordt gevraagd: Wat geloof je nu eigenlijk, als je belijdt: Ik geloof in God de Vader, de Almachtige, Schepper van hemel en aarde?

Wat zeg je dan eigenlijk?

Nou, allereerst dat de Vader van onze Heere Jezus Christus 
ook de Schepper is. 

Hij heeft de hemel en aarde, met alles wat erin is, uit het niets geschapen.

Ik hoef hier vanavond niet uit te leggen, dat deze belijdenis vandaag de dag onder druk staat. Darwin, de evolutietheorie.

In lezing 5 van de cyclus rondom de Gewone Catechismus heeft doctor Wim Dekker daarover gesproken.
Luister of lees die nog eens na.

Maar God doet meer dan alleen scheppen.
Hij onderhoudt en regeert over de schepping door Zijn eeuwig plan en voorzienigheid.
Het is niet zo, dat God de wereld heeft geschapen en daarna met Zijn armen over elkaar naar de wereld is gaan kijken… 

Een beetje hoofdschuddend. “Nou, nou, tsss… tjonge, jonge, wat maken die mensen er een potje van.” 

Of niet heeft gekeken… 
“Mijn werk is gedaan en nu zoeken ze het maar verder uit. Ze doen daar op aarde maar…”

Nee, Hij onderhoudt en regeert over de schepping door “Zijn eeuwig plan en voorzienigheid”, zegt de Heidelberger.

Het is de vraag, of wij, of u dit allemaal nog mee kunt maken.
In de 16^e eeuw was dit het wat alle mensen zo’n beetje dachten.
Maar wij mensen van de 21^e eeuw…

Juist ook vanwege die beelden waar ik het eerder over had.
En als dan ook nog eens gezegd wordt, de Almachtige…

Dan komen de vragen…
Als Hij de Almachtige is, waarom dan dit. Waarom dan dat…

Het is het trilemma van het kwaad.
1. God is liefde.
2. God is almachtig.
3. Er is kwaad.

Hoe kan er nu kwaad zijn, als God liefde is en almachtig.

Is God dan niet alleen liefde? 

Is God dan niet almachtig? 

Vragen en vragen.

Dekker eindigde toen zijn college met te zeggen “Ik snap als klein mensje zo ontzettend weinig van God en van de wereld, ik moet het allemaal loslaten. Ik moet alleen gehoorzamen en volgen, God en Jezus en dan tot rust komen aan de voet van het kruis. Of met de woorden van de GC: vertrouwen, volgen en verwachten, Gods nieuwe wereld verwachten”.

Ondertussen eindigt Zondag 9 met “Door de Heere Jezus is Hij ook mijn God en Vader en ik vertrouw helemaal op Hem. Ik twijfel er niet aan dat Hij voor mij zorgt en mij alles zal geven wat mijn lichaam en ziel nodig hebben.” 

Gelooft u dat?
Vertrouwt u daarop?

Zit ‘m hier niet de kneep?
Dat Dekker zegt “ik moet het allemaal loslaten. Ik moet alleen gehoorzamen en volgen”, terwijl u misschien denkt “Ja, ik ben niet gek… Gehoorzamen en volgen. Dan moet Hij eerst…”.

Is dat niet de belangrijkste reden van de secularisatie.
Dat het geloof in God, dat het geloof in het Koninkrijk dat komt, gewoon wegebt. “Het zal allemaal wel… Ik ga gewoon mijn leven ‘leven’ en we zien wel.”

Dat we denken: “Als ik het hier maar leuk heb, de rest moeten we nog maar zien… Maar ik ga m’n tijd niet verknoeien aan iets waarvan nog maar moet blijken of het allemaal waar is…”

Denk eens aan de preek van vanmorgen, van dominee de Pater.
Is Christus nu mijn alles? Of een extraatje?

Geloof ik dat Hij mij gekocht heeft met Zijn bloed?
Geloof ik dat ik straks bij Hem zal zijn?
En ook nu al met Hem kan en mag zijn?
Geloof ik echt dat Zijn Koninkrijk komt en stempelt dat mijn leven?

Geloof ik dat Hij voor mij zorgt en mij alles zal geven wat mijn lichaam en ziel nodig hebben? 
Geloof ik dat Hij ook het lijden gebruikt voor mijn bestwil? 
Dat Hij dit kan doen, omdat Hij een almachtige God is.
En dat Hij dit ook wil doen omdat Hij een trouwe Vader is? 
“Ik twijfel er niet aan…” zegt Zondag 9.

En u? 

Jij?

Dan volgt Zondag 10.

Dat we niet geregeerd worden door toevalligheden, het lot, maar door God.
Niet door twee goden, een goede en een slechte god, maar door Eén, de Ene.

En dat we uit Zijn Vaderlijke hand alles ontvangen.

– het groeien van bomen en planten 
– regen en droogte 
– vruchtbare en onvruchtbare jaren 
– eten en drinken 
– gezondheid en ziekte 
– rijkdom en armoede.

Wij mensen van de 21^e eeuw kunnen ook iets hebben van:
“Nou, voor al die dingen zorgen we zelf wel!”.

Voor het groeien van bomen en planten, moet je een goede opleiding volgen, dan kom je al een heel end. Kassen, kunstmest, goede irrigatiesystemen.
Voor regen en droogte, daarvoor moet je doen aan goed watermanagement.
Voor eten en drinken, moet je gewoon naar de supermarkt.
Voor gezondheid en ziekte, daarvoor heb je de medische zorg.
En rijkdom en armoede, daar kun je zelf heel veel aan doen.

God is eigenlijk een beetje overbodig.
En daarmee vraag 28 ook, waar gevraagd wordt wat je nu aan zo’n geloof in God de Vader, de Almachtige Schepper hebt.

Het antwoord hangt daarmee ook een beetje in de lucht:Dat wij in tegenspoed geduldig en in voorspoed dankbaar mogen zijn. In alles wat ons nog kan overkomen mogen wij verwachting hebben van de goede zorg van onze trouwe God en Vader. Geen ander schepsel zal ons kunnen scheiden van Zijn liefde, omdat alle schepsels zó in Zijn hand zijn, dat zij tegen Zijn wil in niets kunnen doen.

Of toch niet?
Kunt u hier nu iets mee?

Wie Jezus als Heer heeft, die heeft toch ook Zijn Vader als Vader?
De almachtige?
De Schepper van hemel en aarde?

Onder één zinsdeel heb ik een dikke streep gezet.
Geen ander schepsel zal ons kunnen scheiden van Zijn liefde!

Dat is wat Paulus schrijft aan de Romeinen:

Als God voor ons is, wie zal tegen ons zijn?
³²Hoe zal Hij, Die zelfs Zijn eigen Zoon niet gespaard maar voor ons allen overgegeven heeft, ons ook met Hem niet alle dingen schenken?

Dat heeft toch ook alles te maken met Zijn zorg, voor u, voor jou.

³⁵Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking, of benauwdheid, of vervolging, of honger, of naaktheid, of gevaar, of zwaard?
³⁸…Want ik ben ervan overtuigd dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch overheden, noch krachten, noch tegenwoordige, noch toekomstige dingen,³⁹noch hoogte, noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde van God in Christus Jezus, onze Heere.

Of zoals Corrie ten Boom het in het kamp van Ravensbrück van Betsie leerde, en uiteindelijk ook zelf ervaarde en door zou geven: “Er is geen put zo diep, of Jezus is dieper”.

Hij draagt!
Hij is erbij, ook in het lijden.
En niets kan van Zijn liefde scheiden.

Zondag 9 en 10 zijn daarmee toch blij makende zondagen?
Vader zorgt!

Ondertussen wordt er geen antwoord gegeven op het waarom van het lijden.

Job kreeg ook geen antwoord toen God sprak vanuit de storm.
De HEERE maakt duidelijk dat Hij God is en Job een mens.
Dat Hij niet na te rekenen is…

Dat Job als klein mensje zo ontzettend weinig van God en van de wereld begrijpt.

Job legt zijn hand op zijn mond (Job 39:37).
En uiteindelijk belijdt hij “Ik weet dat niets buiten uw macht ligt en geen enkel plan voor u onuitvoerbaar is”. (42:2).

Job die eerder al beleden had, toen zijn vrouw klaagde “Waarom blijf je zo onberispelijk? Vervloek God toch en sterf”, “Al het goede aanvaarden we van God, zouden we dan het kwade niet aanvaarden?” (2:10).

Artikel 13 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis zegt onder andere:
Het verborgen werk van God, dat wij niet begrijpen, willen we niet al te nieuwsgierig onderzoeken. Dat kunnen we ook niet.
Wij zijn als leerlingen van Christus tevreden met wat de Bijbel ons leert over de geopenbaarde dingen en hieraan hebben wij genoeg. 

Wat de Bijbel ons leert.
Waaraan wij genoeg hebben, daarvan hebben we twee gedeelten gelezen.

Uit het Oude Testament, dat onze hulp van de HEERE is,

Die hemel en aarde gemaakt heeft.

³Hij zal uw voet niet laten wankelen,
uw Bewaarder zal niet sluimeren.
⁴Zie, de Bewaarder van Israël
zal niet sluimeren of slapen.

Hij zorgt!
En die Joodse jongen dan? En al die vrome Joden in Auschwitz-Birkenau?

In de Psalmen kun je die klacht ook horen.
Denk aan Asaf in Psalm 73.
Aan Psalm 22.
Aan Psalm 69.

Of aan Psalm 44.

Psalm 121 zegt:

⁴Zie, de Bewaarder van Israël
zal niet sluimeren of slapen.

Maar in Psalm 44 wordt geschreeuwd:

²⁴Word wakker, Heer, waarom slaapt u?
Ontwaak! Verstoot ons niet voor eeuwig.
²⁵Waarom verbergt u uw gelaat,
waarom vergeet u onze ellende, onze nood?

Je mag dus je nood bij God klagen…

Doen!
Dat is altijd beter dan doen wat de vrouw van Job zei: het geloof aan de wilgen hangen en er een eind aan maken.

In het andere Bijbelgedeelte ging het ook om het vertrouwen op Vader.
Jezus bemoedigt Zijn discipelen, spoort hen aan te vertrouwen op Vader.

Zelfs de haren op je hoofd zijn geteld…
³¹Wees dus niet bevreesd, u gaat veel musjes te boven.

Geloof je dat?

Geloof het!
Want het is niet pas waar als wij het geloven.
Het is waar en daarom het bevel: geloof het!

Daarom ook de aanvangstekst van deze dienst.

⁷Als u bidt, gebruik dan geen omhaal van woorden zoals
de heidenen, want zij denken dat zij door de veelheid van
hun woorden verhoord zullen worden.
⁸Word dan aan hen niet gelijk, want uw Vader weet wat u nodig hebt, voordat u tot Hem bidt.

Jezus leert om te vertrouwen op Vader.
Hij weet wat we nodig hebben, voordat we het vragen…

De kern van dit alles ligt in de tekst die ik zojuist las.
³²Hoe zal Hij, Die zelfs Zijn eigen Zoon niet gespaard maar voor ons allen overgegeven heeft, ons ook met Hem niet alle dingen schenken?

Want ik bedacht me: Hoe zou Jezus nu op Zondag 9 en 10 reageren?
Tijdens Zijn rondwandeling op aarde heeft Hij die natuurlijk niet gelezen… 

Maar…

Zou Hij niet beamen dat Vader met Hem de aarde geschapen heeft?
Zou Hij niet beamen dat Vader de Almachtige is Die aan Zijn Zoon alle macht in hemel en op aarde geeft (Mat. 28:18)?
Zou Hij niet beamen dat Vader zorgt?

Leert Hij niet, niet bezorgd te zijn, als Hij zegt “Kijk naar de vogels in de lucht: zij zaaien niet en maaien niet, en verzamelen niet in schuren; uw hemelse Vader voedt ze evenwel; gaat u ze niet ver te boven?” (Mat. 6:25 e.v.).

Heeft Hij niet de verwoestende natuurkrachten gestild toen Hij de wind en de zee gebood: Zwijg, wees stil! (Mar. 4:34).
Heeft Hij niet blinden ziende gemaakt, verlamden lopend, melaatsen gezond?

Heeft Hij Zich niet helemaal overgegeven aan de wil van de Vader toen Hij bad “Mijn Vader, als het mogelijk is, laat deze drinkbeker aan Mij voorbijgaan. Maar niet zoals Ik wil, maar zoals U wilt” (Mat. 26:39).

Is Hij niet gehoorzaam geweest, heeft Hij Zich niet overgegeven aan Vader tot aan het kruis.
Tot in de dood, in het vertrouwen dat Vader recht zal doen door de dood heen?

In Hem hebben wij geen Hogepriester Die geen medelijden kan hebben met onze zwakheden (Heb. 4:15).
Juist wel! Hij weet wat lijden is!

Daarom is Hij ook in ons verdriet nabij en mogen we in al ons verdriet, in al onze pijn ook met vrijmoedigheid naderen tot de troon van de genade, opdat wij barmhartigheid verkrijgen en genade vinden om geholpen te worden op het juiste tijdstip. (Heb. 4:16).

Vandaag is het zondag, Pasen!
Jezus leeft!
Vader zorgt!

En Hij, Die zelfs Zijn eigen Zoon niet gespaard maar voor ons allen overgegeven heeft, zal ons ook met Hem alle dingen schenken.

En daarom werpen wij al onze zorgen op Hem, want Hij zorgt voor ons (1 Pet. 5:7).

Amen.